Co to jest mediacja?
Mediacja to dobrowolny i poufny proces rozwiązywania sporów, w którym strony konfliktu, przy wsparciu neutralnego mediatora, próbują dojść do porozumienia bez konieczności prowadzenia sprawy w sądzie.
Kluczowe cechy mediacji:
Dobrowolność
Strony dobrowolnie wyrażają zgodę na udział w postępowaniu mediacyjnym. Zgoda ta może być cofnięta na każdym etapie trwania mediacji przez każdą ze stron. Wobec uczestników postępowania mediacyjnego nie może być stosowana jakakolwiek forma presji czy nacisku odnośnie udziału w mediacji
Bezstronność
Strony mediacji mają równe prawa i powinny być traktowane jednakowo
Poufność
Przebieg postępowania mediacyjnego objęty jest tajemnicą
Neutralność
Mediator nie może narzucać stronom własnych propozycji rozwiązań sporu, porozumienie jest wypracowywane przez same strony. Mediatorowi nie wolno czerpać żadnych korzyści z tego, co jest przedmiotem negocjacji pomiędzy uczestnikami ani też z faktu, sposobu lub formy zawarcia ugody
Akceptacja
Strony muszą zaakceptować osobę mediatora i jego pomoc w dochodzeniu do porozumienia. Mogą również na początku mediacji uzgodnić z mediatorem reguły mediacji, których następnie w toku mediacji powinny przestrzegać
Gdzie stosuje się mediację?
- Spory rodzinne (np. ustalenie kontaktów z dziećmi)
- Spory cywilne (np. sąsiedzkie, majątkowe)
- Spory gospodarcze (np. między firmami)
- Spory pracownicze (np. konflikty między pracownikiem a pracodawcą)
Korzyści mediacji
- Jest tańsza i szybsza niż postępowanie sądowe.
- Pozwala zachować lepsze relacje między stronami.
- Daje większą kontrolę nad rozwiązaniem – strony same decydują o wyniku.
Jak wygląda proces mediacji?
Proces mediacji przebiega zazwyczaj według kilku jasno określonych etapów. Oto krok po kroku, jak wygląda typowa mediacja:
- Strony mogą same zdecydować o mediacji lub zostać skierowane przez sąd.
- Wybierają mediatora (z listy mediatorów sądowych lub prywatnie).
- Podpisywana jest umowa o mediację – potwierdzenie dobrowolności udziału.
- Mediator kontaktuje się ze stronami, ustala termin i miejsce spotkania.
- Informuje o zasadach mediacji: poufność, neutralność, dobrowolność.
- Może poprosić o dokumenty lub opis sprawy.
- Może odbywać się wspólnie lub osobno (tzw. mediacja „wahadłowa”).
- Mediator pomaga stronom wyrazić swoje potrzeby i stanowiska.
- Zachęca do szukania wspólnego rozwiązania, ale nie narzuca decyzji.
- Jeśli strony dojdą do zgody, mediator pomaga sformułować ugodę.
- Ugoda może dotyczyć różnych aspektów sporu – zależnie od jego charakteru.
- Ugoda może zostać zatwierdzona przez sąd (jeśli mediacja była sądowa).
- Po zatwierdzeniu ma moc wyroku sądowego – jest wykonalna.
- Ugoda może również być zawarta w formie aktu notarialnego i zawierać oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 §1 pkt 4 i 5 Kodeksu postępowania cywilnego.
- Jeśli nie uda się osiągnąć porozumienia, mediator sporządza protokół zakończenia mediacji bez ugody.
- Strony mogą wtedy kontynuować spór w sądzie.
W jakich sprawach nie może dojść do mediacji?
Mediacja nie może być przeprowadzona w każdej sprawie. Istnieją konkretne sytuacje, w których mediacja jest wykluczona lub niewskazana. Oto najważniejsze przypadki:
Sprawy wyłączone z mediacji:
Mediacja jest dobrowolna – jeśli choć jedna strona nie wyraża zgody, nie można jej przeprowadzić.
W przypadku przemocy fizycznej lub psychicznej mediacja nie jest stosowana, aby chronić ofiary i nie pogłębiać traumy.
Jeśli jedna ze stron zmaga się z uzależnieniem (np. alkohol, narkotyki), mediacja jest niewskazana do czasu zakończenia leczenia.
Osoby ubezwłasnowolnione, niepoczytalne lub z poważnymi zaburzeniami psychicznymi nie mogą brać udziału w mediacji.
Jeśli w tej samej sprawie już prowadzono mediację i nie przyniosła ona efektu, nie zaleca się jej powtarzania.
Sprawy, w których prawo zabrania zawarcia ugody:
- Rozwód - nie można rozwiązać małżeństwa poprzez ugodę mediacyjną.
- Ustalenie pochodzenia dziecka - np. ojcostwa.
- Odebranie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej – decyzje te podejmuje wyłącznie sąd.
- Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych - np. ZUS.
- Sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone - np. klauzule abuzywne w umowach konsumenckich.
- Postępowania nakazowe, upominawcze, elektroniczne - nie przewidują mediacji.
- Zasiedzenie, stwierdzenie nabycia spadku - są to sprawy deklaratywne, nie ugodowe.
Jakie są zalety, gdy mediatorem jest notariusz?
Gdy mediatorem jest notariusz, proces mediacji zyskuje kilka szczególnych zalet, wynikających z jego wiedzy, doświadczenia i pozycji zawodowej. Oto najważniejsze korzyści:
Zalety mediacji prowadzonej przez notariusza:
- Notariusz to osoba z wykształceniem prawniczym, posiadająca dużą wiedzę z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, spadkowego i gospodarczego.
- Dzięki temu potrafi trafnie ocenić sytuację prawną stron i pomóc im wypracować realistyczne i zgodne z prawem rozwiązania.
- Notariusz jest funkcjonariuszem publicznym, co buduje większe zaufanie do jego bezstronności i rzetelności.
- Strony często czują się bezpieczniej, wiedząc, że mediację prowadzi osoba o wysokim autorytecie społecznym.
- Notariusz potrafi precyzyjnie sformułować ugodę mediacyjną, tak by była jasna, skuteczna i - jeśli trzeba - mogła być zatwierdzona przez sąd.
- Może też od razu nadać jej formę aktu notarialnego, co zwiększa jej moc prawną (np. w sprawach majątkowych).
- Notariusze w swojej codziennej pracy kierują się zasadami podobnymi do tych obowiązujących w mediacji: bezstronnością, neutralnością, poufnością i starannością.
- Mediacja może odbywać się w kancelarii notarialnej – miejscu neutralnym, profesjonalnym i dobrze przygotowanym do prowadzenia rozmów.
