Na czym polega odrzucenie spadku?
Odrzucenie spadku to jednostronne oświadczenie woli, które pozwala spadkobiercy zrezygnować z dziedziczenia majątku po zmarłym – zarówno aktywów, jak i długów i sprawia, że spadkobierca jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Oznacza to:
- brak prawa do majątku,
- brak odpowiedzialności za długi,
- przejście prawa do spadku na dalszych spadkobierców (np. dzieci).
W jakim terminie można odrzucić spadek?
W ciągu 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o swoim powołaniu do spadku można odrzucić spadek (np. od śmierci spadkodawcy lub od ujawnienia testamentu). Jeżeli zostało się powołanym do spadku z testamentu, a jednocześnie jest się spadkobiercą ustawowym, można odrzucić tylko dziedziczenie testamentowe, a dziedziczenie ustawowe przyjąć, bądź odrzucić spadek przypadający zarówno z testamentu jak i ustawy.
Gdzie i jak złożyć oświadczenie?
Istnieją dwie możliwości:
W sądzie rejonowym
- Właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego.
- Długi czas oczekiwania, oświadczenie jest skuteczne z chwilą uprawomocnienia się postanowienia.
- Wymagane dokumenty: wniosek, akt zgonu, dokument tożsamości, odpis aktu urodzenia.
U notariusza
- Szybciej i wygodniej, czas oczekiwania na termin wynosi maksymalnie kilka dni, a oświadczenie wywołuje skutki prawne z chwilą podpisania aktu notarialnego.
- Notariusz wcześniej sprawdza Rejestr Testamentów, by upewnić się, że zmarły nie pozostawił żadnych testamentów, gdyż odrzucenie spadku przypadającego z ustawy z pominięciem dziedziczenia testamentowego nie wywołuje skutków prawnych.
- Jeżeli istnieje testament, to najpierw należy go otworzyć i ogłosić, a dopiero potem można odrzucić spadek z tego tytułu
- Wymagane dokumenty: akt zgonu, dowód osobisty, testament jeśli istnieje.
Jak odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka
Po nowelizacji z 2023 roku rodzic może odrzucić spadek w imieniu małoletniego bez zgody sądu, jeśli:
- sam wcześniej odrzucił spadek,
- drugi rodzic wyrazi zgodę lub jeden z rodziców ma pełnię władzy rodzicielskiej,
- spadek został odrzucony przez wszystkie jego dzieci powołane do dziedziczenia
Jakie są skutki i konsekwencje złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku?
- Spadkobierca nie dziedziczy ani majątku, ani długów.
- Spadek przechodzi na kolejne osoby w linii dziedziczenia (np. dzieci lub rodziców, dziadków).
Czy można odrzucić tylko część spadku?
Nie można odrzucić tylko części spadku. Zgodnie z polskim prawem spadkowym spadek to całość praw i obowiązków i obejmuje zarówno:
- Aktywa (np. nieruchomości, pieniądze, samochody),
- jak i pasywa (czyli długi).
Dlatego decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu spadku dotyczy całości majątku – nie można wybrać tylko korzystnych składników, np. przyjąć mieszkanie, a odrzucić długi.
Co się stanie gdy nie odrzucę spadku w terminie 6 miesięcy?
Jeśli spadek nie zostanie odrzucony w terminie 6 miesięcy, to zgodnie z polskim prawem uznaje się, że spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza (czyli z ograniczoną odpowiedzialnością za długi – tylko do wartości odziedziczonego majątku).
Wyjątki – kiedy można jeszcze coś zrobić?
Jeśli termin minął, ale zostało się wprowadzonym w błąd lub działało pod wpływem groźby, to można próbować uchylić się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia – na podstawie art. 1019 Kodeksu cywilnego.
W takim przypadku należy w ciągu roku od zaistnienia przesłanek złożyć wniosek do sądu o uchylenie się od skutków prawnych i wykazać, że działało się pod wpływem błędu lub groźby.
Co oznacza „dobrodziejstwo inwentarza”?
To forma ochrony spadkobiercy, zgodnie z którą odpowiada on za długi tylko do wysokości aktywów spadku. Należy wtedy sporządzić spis inwentarza (czasem kosztowny i czasochłonny), a wierzyciele mogą dochodzić roszczeń do wysokości majątku, który został odziedziczony.
