Jak można przeprowadzić postępowanie spadkowe w Polsce?
Postępowanie spadkowe w Polsce można przeprowadzić na dwa główne sposoby: sądowo lub notarialnie. Oto szczegółowy przegląd obu ścieżek:
To najczęstsza forma, szczególnie gdy spadkobiercy nie są zgodni co do podziału spadku.
Krok po kroku:
- Złożenie wniosku do sądu:
- Wniosek składa się do sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
- Wniosek może złożyć każdy zainteresowany (np. spadkobierca, wierzyciel).
- Od przedmiotowego wniosku należy uiścić stosowną opłatę sądową.
- Wymagane dokumenty:
- Akt zgonu spadkodawcy.
- Dokumenty potwierdzające pokrewieństwo (np. akty urodzenia, małżeństwa).
- Testament (jeśli istnieje).
- Posiedzenie sądu:
- Jeżeli jest testament – sąd otwiera i ogłasza testament.
- Sąd ustala, kto dziedziczy i w jakiej części.
- Może odbyć się jedno lub kilka posiedzeń sądu.
- Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku:
- Po rozpoznaniu sprawy sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i dopiero po jego uprawomocnieniu spadkobiercy mogą np. dokonywać działu spadku lub w inny sposób rozporządzać majątkiem spadkowym.
To szybsza i prostsza forma, możliwa tylko gdy:
- wszyscy spadkobiercy są zgodni,
- nie ma sporu co do treści testamentu (jeśli istnieje),
- obecne są wszystkie osoby zainteresowane w rozumieniu ustawy Prawo o notariacie, a zatem wszyscy spadkobiercy ustawowi i ewentualnie testamentowi, o ile testament został sporządzony.
Krok po kroku:
- Wizyta u notariusza:
- Notariusz przeszukuje Notarialny Rejestr Testamentów, by stwierdzić czy nie został zarejestrowany w nim jakikolwiek testament spadkodawcy.
- Jeżeli nie minęło 6 miesięcy od daty otwarcia spadku notariusz przyjmuje od spadkobierców oświadczenia o przyjęciu spadku. Spadek można przyjąć wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza.
- Jeżeli od daty otwarcia spadku minęło 6 miesięcy, spadkobiercy przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza z mocy samej ustawy
- Notariusz sporządza protokół dziedziczenia.
- Następnie sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.
- Akt poświadczenia dziedziczenia notariusz rejestruje w Rejestrze Spadkowym
- Wymagane dokumenty:
- Akt zgonu.
- Dokumenty potwierdzające pokrewieństwo (np. akty urodzenia, małżeństwa).
- Testament (jeśli istnieje).
Akt poświadczenia dziedziczenia ma taką samą moc prawną jak postanowienie sądu i jest ważne z chwilą jego podpisania przez notariusza.
Co dalej po nabyciu spadku?
Wejście w prawa i obowiązki spadkodawcy
Po stwierdzeniu nabycia spadku spadkobiercy są względem wszystkich osób prawnych, fizycznych czy też innych instytucji, następcami prawnymi spadkodawcy i mogą dysponować pozostawionym majątkiem wedle uznania.
Zgłoszenie do urzędu skarbowego
W ciągu 6 miesięcy od nabycia spadku należy zgłosić do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania urzędu spadkowego nabycie spadku, by osoby wymienione w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn mogły skorzystać ze zwolnienia od podatku, po tym terminie należny będzie podatek.
Uregulowanie spraw majątkowych
Dopiero po stwierdzeniu praw do spadku można dokonywać różnego typu przesunięć majątkowych np. sprzedać samochód, zamknąć konto bankowe czy też dokonać działu spadku, darowizny bądź sprzedaży nieruchomości.
Co to jest europejskie poświadczenie spadkowe?
Europejskie poświadczenie spadkowe (EPS) to oficjalny dokument wprowadzony przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012, obowiązujące od 17 sierpnia 2015 r. Jego celem jest ułatwienie dziedziczenia transgranicznego w krajach Unii Europejskiej (z wyjątkiem Danii i Irlandii)
EPS potwierdza prawa spadkobierców, zapisobierców, wykonawców testamentu lub zarządców majątku spadkowego w sytuacjach, gdy spadek ma charakter międzynarodowy – np. gdy:
- spadkodawca mieszkał w innym kraju niż ten, w którym znajduje się majątek,
- spadkobiercy mieszkają w różnych państwach UE,
- majątek spadkowy znajduje się w kilku krajach.
EPS jest uznawane automatycznie w innych państwach członkowskich UE bez konieczności przeprowadzania dodatkowych procedur uznania czy stwierdzenia wykonalności.
Jak uzyskać EPS w Polsce?
EPS może być wydane:
- przez sąd rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania spadkodawcy,
- przez notariusza, jeśli spełnione są warunki formalne (np. brak sporu między spadkobiercami).
Wymagane dokumenty:
- akt zgonu,
- dokumenty potwierdzające pokrewieństwo,
- testament (jeśli istnieje),
- informacje o majątku spadkowym.
Zastosowanie EPS
EPS może być używane m.in. do:
- wpisu do księgi wieczystej nieruchomości znajdującej się w innym kraju UE,
- uzyskania dostępu do kont bankowych za granicą,
- potwierdzenia praw do spadku w urzędach i instytucjach zagranicznych
Jakie są różnice między EPS a krajowym poświadczeniem?
Oto zestawienie kluczowych różnic między Europejskim Poświadczeniem Spadkowym (EPS) a krajowym poświadczeniem spadkowym (czyli sądowym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnym aktem poświadczenia dziedziczenia):
Zakres zastosowania
|
Cecha |
Europejskie Poświadczenie Spadkowe (EPS) |
Krajowe poświadczenie spadkowe |
|
Zasięg terytorialny |
Cała Unia Europejska (z wyjątkiem Danii i Irlandii) |
Tylko Polska |
|
Cel |
Ułatwienie dziedziczenia transgranicznego |
Potwierdzenie dziedziczenia w Polsce |
Forma i organ wydający
|
Cecha |
EPS |
Krajowe poświadczenie spadkowe |
|
Organ wydający |
Sąd lub notariusz w kraju ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy |
Sąd rejonowy lub notariusz w Polsce |
|
Forma dokumentu |
Jednolity dokument UE, uznawany automatycznie w innych krajach UE |
Postanowienie sądu lub akt notarialny, uznawany tylko w Polsce |
Procedura i wymogi
|
Cecha |
EPS |
Krajowe poświadczenie spadkowe |
|
Wymóg elementu zagranicznego |
Tak – np. majątek za granicą, spadkobiercy w innych krajach |
Nie – wystarczy, że spadkodawca był obywatelem Polski |
|
Legalizacja/tłumaczenie |
Nie wymaga legalizacji, często nie wymaga tłumaczenia |
Wymaga tłumaczenia i legalizacji za granicą, jeśli ma być użyty poza Polską |
Przykłady użycia
- EPS: Spadkodawca mieszkał w Niemczech, ale posiadał nieruchomość w Polsce – EPS pozwala uniknąć dwóch postępowań spadkowych.
- Krajowe poświadczenie spadkowe: Spadkodawca mieszkał i zmarł w Polsce, a cały majątek znajduje się w Polsce – wystarczy postępowanie krajowe.
Podsumowanie
- EPS to narzędzie międzynarodowe, które upraszcza dziedziczenie w UE, gdy majątek lub spadkobiercy są w różnych krajach.
- Krajowe poświadczenie spadkowe jest wystarczające, gdy sprawa spadkowa dotyczy wyłącznie Polski.
